در چه مواردی می توان از کار کردن زن جلوگیری کرد؟
طبق قانون ایران، نباید هیچ تبعیضی میان زنان و مردان در عرصه اشتغال باشد و قاعدتاً نمی‌توان کسی را از اشتغال به کار دلخواه خود، البته به شرطی که خلاف شرع و مصالح عمومی نباشد، منع کرد. این موضوع در خصوص کار کردن زن در جامعه نیز صادق است؛ اما در مورد اشتغال زنان متأهل، به‌دلیل اهمیتی که مفهوم خانواده در کشور ما دارد، قانون خاصی وجود دارد.
مطابق با اصل 28 قانون اساسی، هرکس حق دارد شغلی را که به آن مایل است و مخالف اسلام و مصالح عمومی و حقوق دیگران نیست، برگزیند. دولت موظف است با رعایت نیاز جامعه به مشاغل گوناگون، برای همه افراد امکان اشتغال به کار و شرایط مساوی را برای احراز مشاغل ایجاد کند.
این اصل با عبارت «هر کس» یک حکم عام را بیان کرده و بین زن و مرد تفاوتی قائل نشده است. این اصل دولت را موظف می‌کند، زمینه اشتغال را برای «همه افراد» با شرایط برابر ایجاد کند.
در چه مواردی می توان از کار کردن زن جلوگیری کرد؟
ماده 1117 قانون مدنی، پیش‌بینی کرده است که در بعضی موارد خاص، مرد می‌تواند همسر خود را از اشتغال منع کند.
در این ماده آمده است: شوهر می‌تواند زن خود را از حرفه یا شغلی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیات خود یا زن باشد، منع کند.
به موجب این ماده، مرد در سه مورد می‌تواند از اشتغال همسر خود جلوگیری کند:
- اگر شغل زن منافی مصالح خانوادگی باشد.
- اگر شغل زن منافی حیثیت مرد باشد.
- اگر شغل زن منافی حیثیت خود او باشد.
ملاک تشخیص:
تشخیص این موضوع که یک شغل، منافی مصلحت خانواده، مرد یا زن است، کاملاً به عرف بستگی دارد و ممکن است از خانواده‌ای به خانواده دیگر متفاوت باشد. به همین دلیل ممکن است شغلی که برای یک خانواده یا یک همسر، مخالف شئون تلقی می‌شود، برای خانواده یا همسری دیگر این گونه نباشد. بنابراین، تشخیص این موضوع، مورد به مورد بر عهده قاضی است.
شوهر شخصاً نمی‌تواند به محل کار همسرش مراجعه و منع اشتغال او را بخواهد و باید از طریق دادگاه، دادخواست منع اشتغال زوجه را تقدیم و بعد از گرفتن حکم منع اشتغال زوجه، آن را به محل کار زن برده و به طور قانونی وی را از کار کردن منع کند.
بنابراین، مرد نمی‌تواند به صرف ادعا، از اشتغال یا ادامه کار کردن همسرش جلوگیری به عمل آورد، بلکه در این مورد شوهر ابتدا باید بهعنوان مدعی در دادگاه اقامه دعوی کند و بعد از اثبات منافی بودن شغل زن با مصالح خانوادگی یا حیثیات خود یا زن، منع او را از دادگاه بخواهد. در این مورد، اگر به تشخیص دادگاه، کار کردن زن با مصالح خانوادگی یا حیثیات زن یا شوهر منافات نداشته باشد، مرد نمی‌تواند از آن جلوگیری کند.
شایان ذکر است، خلاف مصلحت خانواده بودن با مخالف حیثیت بودن متفاوت است. به این معنا که ممکن است شغلی به مصلحت خانواده نباشد، در حالی که آن شغل لزوماً خلاف حیثیت تلقی نمی‌شود.
منظور از مخالف حیثیت بودن یک شغل چیست؟
منظور از مخالف حیثیت بودن تا حدی از نظر عرف مشخص است. مشاغلی که عرف یا شرع آنها را تایید نکرده و برای یک زن مناسب نمی‌داند یا مشاغلی که مستلزم انجام حرام یا فعلی غیرقانونی است، می‌تواند در زمره مشاغل مخالف با حیثیت قرار بگیرد.
اما ممکن است گاهی اوقات شغلی مخالف حیثیت نباشد، ولی به دلیل شرایطی که دارد، برای خانواده مضر تلقی شده و به مصلحت آن نباشد.
مانند مشاغلی که ساعات کاری غیرمعمول دارند یا مشاغلی که مستلزم دوری زن برای مدت‌های طولانی از خانواده می‌شود.
در این موارد، هرچند ممکن است شغل زن طبق تعاریف ارائه شده، مخالف شئون و حیثیت خانواده یا زن و مرد نباشد، به این دلیل که با شرایط خود، بنیان خانواده را بر هم می‌زند، ممکن است به مصلحت خانواده نباشد و در نتیجه از اشتغال به آن جلوگیری شود.