deltalaw

ضمانت در لغت به معنی متعهد شدن و کسی را ضمانت کردن است. گاهی افراد برای انجام برخی قرارداد‌ها یا اعمال حقوقی نیاز به ضامن دارند. مانند زمانی که فرد از بانک وامی را دریافت می‌کند. در این مطلب از مجله دلتا قصد داریم به موضوع پس گرفتن پول توسط ضامن بپردازیم.

علت لزوم ضامن در این نوع قرارداد‌ها به این برمی‌گردد که شخص یا برای مثال بانک از بازگشت پول خود اطمینان ندارد. لذا از فرد دیگری خواسته می‌شود که ضمانت فرد قرض گیرنده را قبول کند. یعنی تعهد دهد در صورتی‌که این شخص پول را بازنگرداند خودش بدهی را بپردازد.

تعریف حقوقی ضمانت

تعریف حقوقی ضمانت این است که شخصی عهده‌دار کار یا مالی شود که بر گردن فرد دیگر است. ضامن باید فردی معتبر و دارای اهلیت باشد.

ضمانت ممکن است نقل ضمه به ضمه یا ضم ضمه به ضمه باشد، در نقل ضمه به ضمه که بیشتر در حقوق مدنی مطرح است ما از طلبکار اصلی فارغ می‌شویم و برای وصول طلب فقط می‌توانیم به ضامن شخص مراجعه کنیم.

اما در بحث ضم ضمه به ضمه که نوعی از ضمانت است طلبکار برای گرفتن طلب خویش حق مراجعه به ضامن و خود شخص را دارد. شخصی که ضامن است چه ضامن اول باشد، چه ضامن دوم نسبت به پرداخت کل مبلغ بدهی مسئولیت دارد.

برای مثال درمورد بازپرداخت تسهیلات بانکی، بانک برای گرفتن طلب خود می‌تواند به هرکدوم از ضامن‌ها یا طلب کار اصلی مراجعه کند. اما معمولا مراجعه به ضامن زمانی اتفاق می‌افتد که طلبکار اصلی دینش را نپردازد.

چگونه ضامن می‌تواند پولی که پرداخت کرده را پس بگیرد؟

حال در فرضی که طلبکار بدهی خود را پرداخت نکرده و ضامن مجبور به تسویه بدهی شده باشد حقوقی برای ضامن مطرح می‌شود و ضامن می‌تواند پس از پرداخت بدهی به طرفیت طلبکار اصلی که از او ضمانت کرده است، دادخواستی تنظیم کرده و مبلغ پرداخت شده را از او پس بگیرد.

این دعوا باید با عنوان مطالبه طلب اقامه شود. مبالغ زیر 20 میلیون تومان در صلاحیت شورای حل اختلاف و دعاوی مربوط به وجوه بالاتر در صلاحیت دادگاه حقوقی است.

با توجه به این‌که هر کدام از ضامن‌ها به موجب عقد ضمان و ماهیت آن به تنهایی مسئولیت پرداخت کل بدهی را برعهده گرفتند حقی نسبت به شکایت از یکدیگر ندارند.

یعنی ضامن اول که مجبور به پرداخت بدهی شده است نمی‌تواند ضامن دوم را ملزم به پرداخت نصفی از بدهی کرده یا بگوید با وجود ضامن دیگر من مبلغ بدهی را نمی‌پردازم.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی نکاتی که باید قبل از «ضامن شدن» بدانید مطالعه کنید.

مطمئنا در دنیای پرتلاطم امروزی، یکی از موضوعاتی که می‌تواند جوامع بشری را از اختلافات شخصی و جمعی مصون بدارد «آشنایی با حقوق متقابل افراد با یکدیگر و قانون» است. مهم‌ترین اثر این آشنایی و آگاهی را می‌توان در پیشگیری کردن از وقوع بسیاری از مشکلات حقوقی دانست. در این نوشتار از مجله دلتا به موضوع نکات ضامن شدن می‌پردازیم.

عقد ضمان

عقد ضمان عبارت از این است که شخصی، پرداخت مالی را که بر ذمه دیگری است بر عهده بگیرد. متعهد را ضامن، طرف دیگر را مضمون‌له و شخص ثالث را مضمون‌عنه یا مدیون اصلی می‌گویند.

شرایط ضامن

ضامن باید عاقل، بالغ و رشید باشد. در ضمانت لازم نیست که ضامن، مضمون‌عنه (مدیون اصلی) را بشناسد بلکه تنها تشخیص او کافی است.

عقد ضمانت، عقدی لازم است. یعنی قابل فسخ نیست و نیاز به ایجاب و قبول دارد. این عقد بین ضامن و طلبکار صورت می‌گیرد.

رضایت مضمون‌عنه (مدیون اصلی) یا همان بدهکار، نقشی در عقد ضمانت ندارد. زیرا رضایت تبرعی (داوطلبانه) صحیح است.

به این‌صورت که اگر کسی داوطلبانه و بدون این‌که بدهکار از او بخواهد ضامن شود و عقد ضمانت را قبول کند، صحیح است و بدهکار حق اعتراض ندارد. فقط در ‌‌نهایت ضامن حق رجوع به بدهکار را نخواهد داشت.

اگر طلبکار، طلب خود را به ضامن ببخشد ضامن نمی‌تواند از بدهکار چیزى بگیرد و اگر مقدارى از آن را ببخشد، نمی‌تواند آن مقدار را مطالبه کند.

ضامن باید ثروتمند باشد، به مقداری که بتواند طلب بدهکار را بدهد؛ یا این‌که طلبکار از نداری بدهکار آگاه باشد.

مراحل عقد ضمان

ضامن پس از قبول عقد ضمانت، فرم قرارداد (وام) را امضا می‌کند. با امضای ضامن به طلبکار این اختیار داده می‌شود که در صورت عدم پرداخت بدهی توسط بدهکار، طلبکار بدهی خود را از فیش حقوقی و موجودی حساب‌ها و سپرده‌های متعلق به ضامن برداشت کند.

حال با توجه به این شرایط، اگر ضامنی روزی برای برداشت پول از حساب بانکی خود با حساب خالی مواجه شد، نباید تعجب کند زیرا از قبل اجازه هر گونه برداشت از حساب خود را به طلبکار داده است.

ماده 709 قانون مدنی بیان می‌کند ضامن حق رجوع به مضمون‌عنه را ندارد مگر بعد از ادای دین.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که ضامن پس از پرداخت دینی که ضمانت آن را بر عهده گرفته است، می‌تواند به مدیون (مضمون عنه) رجوع کند و حق خود را بگیرد.

به این‌صورت‌که ضامن می‌تواند در زمان توافق بر ضمانت، از مدیون ضمانت‌هایی را بگیرد.

بدین ترتیب که مدیون به مقدار مبلغ مورد ضمانت، به ضامن سفته یا چک داده و خیال ضامن را از بابت بازپرداخت اقساط یا دیگر تعهدات راحت کند.

چنین اقدامی به این دلیل است که بتوان مدیون اصلی را مورد تعقیب کیفری قرار داد. تا حداقل از ترس زندان و محدودیت‌هایی از قبیل مسدود شدن حساب بانکی یا محرومیت از داشتن دسته چک به‌طور موقت یا دایم، حق ضامن را ادا کند.

بر همین اساس، ضامن در چک یا چک‌هایی که از مضمون‌عنه دریافت می‌کند، باید این موارد را رعایت کند.

چک باید تاریخ‌دار باشد یعنی اگر آخرین قسط وام 5 سال دیگر است، تاریخ مندرج در چک بعد از این تاریخ ذکر شود و دیگر آن‌که تاریخ صدور چک در آن (گوشه و پایین چک) ذکر نشود.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی 3 راه آسان برای شکایت از فروشگاه‌های اینترنتی مطالعه کنید.

از آنجا که ضامن شدن مسئولیت زیادی برای فرد در پی دارد؛ در بخشی از قانون مدنی ایران به صورت سرفصلی مجزا به این موضوع پرداخته شده است؛ با توجه به اینکه در بسیاری از موارد افراد ممکن است برای اموری چون دریافت وام از بانک یا استخدام و … نیاز به ضامن داشته باشند، لازم است که اشخاصی که قصد دارند به عنوان ضامن معرفی شوند، نکاتی را باید مورد توجه قرار دهند تا بعد از امضا ضمانت نامه دچار اختلاف و مشکلات حقوقی نشوند. در این نوشتار از مجله دلتا به بررسی ضمانت و ضامن شدن می‌پردازیم.

اطلاع از مقدار بدهی

فرد ضامن وام با حسن نیت و اطلاع از شرایط بدهکار تعهدی را قبول می‌کند، اما با توجه به اوضاع پرتلاطم امروزی بهتر است ضامن از مقدار تعهد و شرایط پرداخت دین به طور کامل مطلع باشد و سپس ضمانت را بپذیرد.

کسب اجازه از بدهکار در ضامن شدن

یکی از حقوق ضامن این است که می‎تواند دادخواستی علیه بدهکار بدهد و پولی را که به طلبکار و یا به بانک می‌دهد بعدها از بدهکار و یا کسی که از او ضمانت شده پس بگیرید. اما اگر بدهکار از ضمانت ضامن به نفع وی اطلاع نداشته باشد، این امر میسر نیست. بنابراین از آنجا که قرارداد ضمانت بین 2 نفر یعنی ضامن و فردی که از او ضمانت کرده، انجام می‌شود و به اراده و اجازه بدهکار برای انعقاد قرارداد نیاز ندارد، در صورتی که بدهکار از ضمانت اطلاع نداشته باشد، ضامن نمی‎تواند علیه بدهکار دادخواست دهد.

اراده بدهکار شرط است؟

بسیار دیده شده که افراد به سبب دوستی، ضمانتی را از روی خیرخواهی قبول می‎کنند. در این مورد، ضامن نمی‎تواند ادعا کند که چون از روی لطف این کار را انجام داده است، پس مسئولیت ندارد. زیرا در صورت که بدهکار بدهی را پرداخت نکند، در واقع ضامن باید بدهی او را بپردازد؛ چون با اطلاع و آگاهی به این موضوع ضامن شده و تعهد داده که اگر بدهکار، بدهی را ندهد، آن را پرداخت خواهد کرد. در این صورت نمی‎تواند ادعا کند که بدهکار پول وی را پس بدهد. زیرا اصل عقد ضمان مبتنی بر اجازه بدهکار نبوده و اراده بدهکار برای انعقاد عقد لازم نیست. اشخاصی که ضامن دیگران می‎شوند و نیت خیر دارند باید آگاه باشند که در ضمانتشان حتما باید اجازه بدهکار را بگیرند.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی بیشتر انواع ضمانت‌های بانکی را مطالعه کنید.

با مجله حقوقی دلتا همراه باشید